Redakcja: Marek Kamiński. 2024-03-16 – ostatnia aktualizacja
Prowizje pobierane są przez banki zgodnie z prawem bankowym art. 110, które stanowi: bank może pobierać przewidziane w umowie prowizje i opłaty z tytułu wykonywanych czynności bankowych oraz opłaty za wykonywanie innych czynności, w tym także opłaty za przygotowanie, sporządzenie i przekazanie informacji stanowiących tajemnicę bankową uprawnionym przez ustawę osobom, organom i instytucjom.[1]
Przepisy nie regulują oczywiście maksymalnych czy minimalnych opłat, w tym prowizji, i każdy bank ustala ją dowolnie. Musi być jednak tak naliczona, aby całkowity koszt zmieścił się w limicie nałożonym przez tzw. „ustawę antylichwiarską (potoczna nazwa nowelizacji ustawy: „Ustawa o zmianie ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym oraz niektórych innych ustaw„[2])”.
11 marca 2016 roku weszły w życie znowelizowane przepisy ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym, które ograniczyły między innymi koszty pożyczania i opłat dodatkowych. Pozaodsetkowe koszty udzielenia pożyczki (opłaty poza oprocentowaniem, np. prowizja, opłaty dodatkowe) nie mogą przekraczać 25% kwoty podstawowej zobowiązania oraz dodatkowo 30% całego kapitału kredytu, czyli kwoty pożyczanej od banku. Pozaodsetkowe koszty kredytu w całym okresie kredytowania nie mogą być wyższe od całkowitej kwoty kredytu.[3]
Prowizja bankowa za udzielenie kredytu jest jednym z elementów kosztów kredytowych, który może być negocjowany. Banki mogą zdecydować się na jej obniżenie, jeżeli kredytobiorca zdecyduje się na dodatkowy produkt (np. kartę kredytową czy wykupienie ubezpieczenia).
Co prawda prowizja za udzielenie kredytu jest jednorazową opłatą, ale wpływa w mniejszym lub większym stopniu na koszt całkowity zobowiązania. Zależy to między innymi od:
- wysokości prowizji,
- wysokości kredytu,
- okresu kredytowania.
Prowizja kredytowa może być kredytowana (wliczona do udzielonego zobowiązania) lub pobrana osobno, płatna na konto banku, zanim nastąpi wypłata środków z kredytu. W przypadku kart kredytowych i limitów w rachunkach ROR prowizja może być pobrana jako procent od przyznanego limitu.
Rodzaje prowizji pobieranych przez bank
Wysokość opłat i prowizji za czynności związane z obsługą klienta nie są stałe i mogą one ulegać zmianie między innymi w przypadkach:
- zmiany poziomu inflacji,
- zmiany poziomu ponoszonych przez bank kosztów operacyjnych,
- zmiany opłat stosowanych przez inne instytucje, z usług których bank korzysta przy realizacji określonych czynności,
- zmiany w zakresie czynności związanych z prowadzeniem rachunku,
- zmiany poziomu prowizji i opłat na rynku międzybankowym za czynności i usługi porównywalne.
Oczywistym jest, że prowizja za udzielony kredyt nie jest jedyną opłatą pobieraną przez banki. Dodatkowo wyróżnić można prowizję:
- za rozpatrzenie wniosku kredytowego (opłata przygotowawcza lub administracyjna) – płacona przez klienta jeszcze przed przyznaniem decyzji kredytowej. Jest ona bardzo rzadko stosowana przez banki, znacznie częściej przez firmy pożyczkowe.
- za wcześniejszą spłatę kredytu mająca na celu zrekompensować bankowi utratę części odsetek przy jego wcześniejszej spłacie. Kredytodawca musi zapisać taką możliwość w umowie.[4]
Pobranie prowizji jest dozwolone w sytuacji, kiedy spłata kredytu przed terminem przypada na okres, w którym stopa oprocentowania kredytu jest stała, a kwota spłacanego w okresie 12 kolejnych miesięcy kredytu jest wyższa niż 3-krotność przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw (ogłaszanego przez Prezesa GUS w Monitorze Polskim).
Maksymalna wysokość prowizji jest określona ustawowo. Prowizja nie może przekraczać 1% spłacanej części kredytu, jeżeli okres między datą spłaty kredytu a terminem spłaty kredytu przekracza jeden rok. Gdy okres ten jest krótszy prowizja za spłatę kredytu przed terminem nie może przekraczać 0,5% spłacanej części kwoty kredytu.
Prowizja nie może być wyższa od wysokości odsetek, które konsument byłby zobowiązany zapłacić w okresie między spłatą kredytu przed terminem, a uzgodnionym terminem zakończenia umowy. Jednocześnie nie może być wyższa niż bezpośrednie koszty kredytodawcy związane z tą spłatą.
Prowizja za spłatę kredytu przed terminem nie przysługuje kredytodawcy w przypadku umów:
- 1) kredytu w rachunku ROR;
- 2) w których spłata została dokonana zgodnie z umową ubezpieczenia zawartą w celu zabezpieczenia spłaty zobowiązania.[5]
Zwrot poniesionych kosztów w przypadku wcześniejszej spłaty zobowiązania.Ustawa o kredycie konsumenckim stanowi, że „w przypadku spłaty całości kredytu przed terminem określonym w umowie, całkowity koszt kredytu ulega obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, chociażby konsument poniósł je przed tą spłatą”.[6]
W 2016 r. Rzecznik Finansowy i Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zajęły stanowisko, że w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu konsumenckiego powinny zostać obniżone i zwrócone proporcjonalnie wszystkie koszty kredytu niezależnie od ich charakteru.[7]
Stanowisko RF i UOKiK zostało potwierdzone wyrokiem TSUE z dania 11 września 2019 TSUE dotyczącym umów o kredyt konsumencki, w którym rozstrzygnął, że artykuł 16 ust. 1 dyrektywy o kredycie konsumenckim należy rozumieć jako prawo konsumenta do obniżki całkowitego kosztu kredytu w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu, obejmujące wszystkie koszty, które zostały nałożone na konsumenta (pkt 36 uzasadnienia).[8]
Istnieje szereg innych prowizji bankowych, które może pobierać bank w związku z udzielonym kredytem. Między innymi może to być prowizja pobierana za:
- prolongatę spłaty kredytu,
- wcześniejsze zmniejszenie limitu kredytu,
- przewalutowanie kredytu walutowego/waloryzowanego/indeksowanego w kredyt złotowy,
- zmianę waluty kredytu walutowego na inną walutę, akceptowaną przez bank,
- każdą wypłaconą miesięczną transzę kredytu.
Kredyt bankowy bez prowizji
Czy można znaleźć kredyt bez prowizji? Oczywiście, że znajdziemy takie propozycje, tylko… zwróćmy uwagę czy faktycznie kredyt bez prowizji będzie tanim rozwiązaniem. Z pewnością nie decyduje o tym dopisek, że jest to „oferta promocyjna” czy „tani kredyt” reklamowany w mediach. Najważniejszą kwestią jest całkowity koszt kredytu oraz jego RRSO.
Dlaczego niska prowizja, a nawet prowizja 0%, nie oznacza automatycznie, że jest to tani kredyt? Z kilku powodów, ale zasadniczym jest to, że nie jest to jedyny koszt kredytu.
Jak prowizja wpływa na koszt kredytu? Posłużmy się przykładem:
Kredyt gotówkowy 5000 zł z różnym okresem kredytowania. Oprocentowanie: 5.8%, prowizja kredytowana: 6%. Kwota kredytowana: 5300 zł, kwota do wypłaty: 5000 zł.
- 60 miesięcy. Całkowity koszt kredytu (CKK) 1 118,30 zł: odsetki 818,30 zł, prowizja 300 zł.
- odsetki stanowią 73% CKK, prowizja 27% CKK.
- 48 miesięcy. Całkowity koszt kredytu (CKK) 951,29 zł: odsetki 651,29 zł, prowizja 300 zł.
- odsetki stanowią 68% CKK, prowizja 32% CKK.
- 36 miesięcy. Całkowity koszt kredytu (CKK) 782,63 zł: odsetki 482,63 zł, prowizja 300 zł.
- odsetki stanowią 62% CKK, prowizja 38% CKK.
- 24 miesiące. Całkowity koszt kredytu (CKK) 623,05 zł: odsetki 323,05 zł, prowizja 300 zł.
- odsetki stanowią 52% CKK, prowizja 48% CKK.
Na co powyższe wyliczenia wskazują? Przede wszystkim należy zwrócić uwagę, że im krótszy czas spłaty kredytu, to tym większą część kosztów kredytowych odgrywa prowizja.
Podsumowując: prowizja może odgrywać znaczną rolę w całkowitym koszcie kredytowym, ale nie musi. Najlepszym obecnie sposobem porównywania ofert kredytowych jest zwracanie uwagi nie na poszczególne elementy kosztów, ale na ich ogólną wartość.
W sytuacji kiedy zamierzamy skorzystać z kredytu na krótki czas, warto jest negocjować z bankiem obniżenie prowizji, ponieważ to właśnie ona będzie decydowała o tym, czy będzie to tani kredyt.
Źródła:
[1] Dz. U. 1997 Nr 140 poz. 939 Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe
[2] Dz.U. poz. 1357 z dn. 5 sierpnia 2015 r.
[3][4][5][6] Ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim
[7] Spłaciłeś wcześniej kredyt? Należy ci się zwrot części kosztów!
[8] rpo.gov.pl/sites/default/files/Sprawa%20Lexitor.pdf. Styk prawa Unii Europejskiej i prawa krajowego. Opracowania ekspertów Forum Konsumenckiego przy RPO. Wyjaśnienia na tle wyroku Trybunału z dnia 11 września 2019 roku w sprawie C-383/18 LEXITOR sp z o.o.