Umowa o kredyt konsumencki zgodnie z ustawą o kredycie konsumenckim

Redakcja: Marek Kamiński. 2024-07-24 – ostatnia aktualizacja. Wiarygodne źródło informacji Artykuły w serwisie KredytyPorownywarka.pl są starannie opracowywane przez doświadczonych autorów, bazując na wiarygodnych źródłach. Wykorzystujemy dane z renomowanych raportów branżowych, analiz rynkowych oraz opinii ekspertów finansowych. Nasze publikacje mają charakter informacyjny i edukacyjny, nie są poradami inwestycyjnymi ani rekomendacjami finansowymi. Dążymy do dostarczania czytelnikom rzetelnej wiedzy, pomagającej w podejmowaniu świadomych decyzji finansowych..

Warto podkreślić, że zgodnie z obowiązującymi przepisami, kredytem konsumenckim jest zobowiązanie zaciągnięte przez osobę prywatną, którego wartość nie przekracza 255 550 złotych. Obejmuje ono zarówno kredyty udzielane przez banki, jak i pożyczki oferowane przez Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo-Kredytowe (SKOK-i) czy firmy pożyczkowe.

W dalszej części artykułu przyjrzymy się bliżej specyfice umowy o kredyt konsumencki, jej kluczowym elementom oraz prawom i obowiązkom, jakie wynikają z niej dla kredytobiorcy i kredytodawcy. Zrozumienie tych aspektów jest kluczowe dla każdego, kto rozważa zaciągnięcie takiego zobowiązania lub już jest wierzycielem instytucji finansowej.

Co to jest kredyt konsumencki?

Kredyt konsumencki jest dostępny dla osób fizycznych, którzy otrzymane środki finansowe wykorzystują na cele konsumenckie i nie mogą być przeznaczone na działalność gospodarczą.

Jest to zobowiązanie finansowe o wartości nieprzekraczającej 255 550 zł lub równowartości tej kwoty w walucie obcej, udzielane przez instytucje finansowe.

Obejmuje on różnorodne formy umów, takie jak:

• umowa pożyczki,
• umowa kredytu w rozumieniu przepisów prawa bankowego,
• umowa o odpłatnym odroczeniu konsumentowi terminu płatności,
• umowa o kredyt na rzecz osoby trzeciej, w sytuacji, kiedy konsument zobowiązuje się do zwrotu kredytodawcy spełnionego świadczenia,
• umowa o kredyt odnawialny.

Należy również podkreślić, że status kredytu konsumenckiego nie zależy od rodzaju instytucji udzielającej – może to być zarówno bank, jak i SKOK czy firma pożyczkowa. Kluczowe jest to, że beneficjentem jest konsument, a kwota nie przekracza ustawowego limitu.

Co nie jest kredyt konsumenckim?

Mimo szerokiej definicji kredytu konsumenckiego, istnieje kilka wyjątków, które nie podlegają tej klasyfikacji. Zrozumienie tych wyjątków jest kluczowe dla prawidłowej interpretacji przepisów i ochrony swoich praw jako konsumenta.

Przede wszystkim, za kredyt konsumencki nie uznaje się:

1. Umów, w których konsument nie ponosi żadnych kosztów. Dotyczy to tzw. darmowych kredytów 0% i takich samych pożyczek, gdzie nie ma obowiązku zapłaty odsetek ani innych opłat związanych z udzieleniem lub spłatą zobowiązania. Popularne „chwilówki” 0% – za darmo, podlegają tej definicji.
2. Umowy leasingowe również nie są traktowane jako kredyt konsumencki, jeżeli nie zobowiązują one korzystającego do nabycia przedmiotu umowy po jej zakończeniu.
3. Ustawie nie podlegają umowy zawierane z firmami inwestycyjnymi.
4. Wyłączone z ustawy są kredyty będące wynikiem postępowań prawnych, takich jak ugody sądowe, ugody zawarte przed sądem polubownym czy w wyniku mediacji.
5. Pożyczki pracownicze. Jeśli pracodawca oferuje swoim pracownikom kredyty na znacznie korzystniejszych warunkach niż rynkowe, bez oprocentowania lub z bardzo niskim oprocentowaniem, takie zobowiązania nie są uznawane za kredyty konsumenckie.
6. Podobnie, kredyty udzielane na mocy specjalnych przepisów, oferujące warunki korzystniejsze niż powszechnie stosowane na rynku, są wyłączone z tej kategorii. Dotyczy to również odwróconego kredytu hipotecznego, który podlega odrębnym regulacjom.

W przypadku kredytów hipotecznych i kredytów w rachunku bieżącym, sytuacja jest nieco bardziej skomplikowana. Choć nie są one w pełni traktowane jako kredyty konsumenckie, niektóre przepisy ustawy o kredycie konsumenckim, głównie te dotyczące obowiązków informacyjnych, mają do nich zastosowanie.

Projekt umowy kredytowej i wyjaśnienia sprzedawcy

Proces zawierania umowy o kredyt konsumencki jest kluczowym momentem, w którym konsument podejmuje ważną decyzję finansową. Dlatego ustawodawca wprowadził szereg regulacji mających na celu ochronę jego interesów i zapewnienie mu pełnej informacji przed podjęciem zobowiązania.

Jednym z najważniejszych praw konsumenta jest obowiązek otrzymania bezpłatnego projektu umowy kredytowej. Kredytodawca lub pośrednik kredytowy ma obowiązek udostępnić taki projekt, jeśli w jego ocenie konsument spełnia warunki do udzielenia kredytu.

Projekt umowy pozwala potencjalnemu kredytobiorcy na dokładne zapoznanie się z warunkami umowy i daje czas na podjęcie decyzji.

Ponadto, instytucja finansowa ma obowiązek udzielić szczegółowych wyjaśnień dotyczących treści umowy przed jej podpisaniem. Te wyjaśnienia powinny być przedstawione w sposób zrozumiały i wyczerpujący, umożliwiający konsumentowi podjęcie świadomej decyzji. Ważne jest, aby wszystkie ustne zapewnienia i wyjaśnienia znalazły swoje odzwierciedlenie w treści umowy.

Konsument powinien dokładnie przeczytać cały dokument przed złożeniem podpisu. Jeśli jakiekolwiek zapisy są niejasne lub budzą wątpliwości, a kredytodawca nie potrafi ich wyjaśnić, to warto jest wówczas skorzystać z pomocy specjalisty.

Dobrym rozwiązaniem może być zwrócenie się o pomoc do rzecznika konsumentów, którego rolą jest ochrona praw konsumentów.

Na co należy zwracać uwagę przy zawieraniu umowy?

Zawierając umowę kredytu konsumenckiego, kluczowe jest zachowanie czujności i dokładne zapoznanie się z jej treścią. Przede wszystkim, umowa powinna być sporządzona w formie pisemnej (z nielicznymi wyjątkami), co chroni interesy obu stron.

Należy pamiętać, że oprócz głównego dokumentu, istotne informacje znajdują się również w załącznikach, takich jak regulaminy, ogólne warunki czy tabele opłat.

Szczególną uwagę warto poświęcić kwestiom związanym z kosztami kredytu, sposobem ustanowienia zabezpieczeń oraz warunkami jego wypłaty. Te elementy mają bezpośredni wpływ na koszt zaciąganego zobowiązania, czyli cenę kredytowania.

Niezwykle istotne jest zachowanie ostrożności wobec ofert wymagających wniesienia opłat przed faktycznym zawarciem umowy. Takie praktyki stosowane przez niektóre podmiotu niebankowe, mogą sygnalizować nieuczciwość, a którego głównym celem może być wyłącznie wyłudzenie opłat, a nie rzeczywiste udzielenie pożyczki.

W przypadku jakichkolwiek wątpliwości dotyczących umowy, warto skonsultować się z instytucjami zajmującymi się ochroną praw konsumentów. Ich ekspertyza może okazać się nieoceniona w zrozumieniu zawiłości umowy i uniknięciu potencjalnych pułapek finansowych.

Kopia umowy o kredyt lub pożyczkę dla konsumenta

Otrzymanie kopii podpisanej umowy kredytowej lub pożyczkowej to nie tylko formalność, ale fundamentalne prawo konsumenta, które ma kluczowe znaczenie dla jego ochrony prawnej.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami, kredytodawca ma obowiązek niezwłocznie dostarczyć konsumentowi kompletną umowę wraz ze wszystkimi załącznikami po jej podpisaniu.

Umowa ta stanowi podstawowy dokument określający zakres praw i obowiązków obu stron. Jej posiadanie jest niezbędne dla konsumenta, gdyż umożliwia mu dokładne zapoznanie się z warunkami proponowanego finansowania, a w razie potrzeby, ułatwia dochodzenie swoich praw przed sądem.

Warto podkreślić, że konsument powinien zachować szczególną ostrożność przy podpisywaniu jakichkolwiek oświadczeń związanych z umową.

Nie należy potwierdzać otrzymania dokumentów, takich jak regulaminy czy tabele opłat, jeśli faktycznie ich nie otrzymaliśmy lub nie mieliśmy możliwości się z nimi zapoznać.

Kredytodawcy czasem próbują włączyć do umowy oświadczenia o zapoznaniu się z różnymi dokumentami. Konsument powinien być świadomy, że jego podpisanie bez faktycznego otrzymania i przeczytania wspomnianych dokumentów może ograniczyć jego prawa w przyszłości.

Jaka powinna być treść umowy o kredyt konsumencki?

Prawo stawia szereg wymagań dotyczących jej treści i formy, mających na celu ochronę interesów konsumenta.

Przede wszystkim, umowa musi być sformułowana w sposób jednoznaczny i zrozumiały dla przeciętnego konsumenta. Oznacza to, że język umowy powinien być jasny, a wszelkie specjalistyczne terminy odpowiednio wyjaśnione. Ponadto, umowa musi zawierać wszystkie informacje wymagane przez ustawę, co ma zapewnić pełną transparentność warunków kredytu.

W przypadku gdy umowa nie spełnia ustawowych wymogów, prawo przewiduje szereg sankcji cywilnoprawnych. Może to być:

• przedłużenie terminu, w którym konsument może odstąpić od umowy,
• tzw. sankcja kredytu darmowego – konsument ma prawo spłacić kredyt bez odsetek i innych kosztów.

Aby skorzystać z sankcji kredytu darmowego, konsument powinien złożyć kredytodawcy odpowiednie oświadczenie. Jeśli kredytodawca nie uzna roszczenia, konsument może dochodzić swoich praw na drodze sądowej.

Warto podkreślić, że konsument nie powinien samodzielnie odmawiać spłaty części kredytu bez wyroku sądowego. Takie działanie może narazić go na konieczność zapłaty odsetek karnych.

Informacje, które muszą się znaleźć w umowie o kredyt konsumencki

Przy typowej umowie o kredyt konsumencki muszą się znaleźć informacje:

• imię, nazwisko i adres konsumenta oraz imię, nazwisko (nazwa) i adres (siedziba) kredytodawcy i pośrednika kredytowego,
• rodzaj zaciągniętego kredytu,
• czas obowiązywania umowy,
• wysokość całkowitej kwoty kredytu,
• termin i sposób wypłaty kredytu,
• wysokość stopy oprocentowania kredytu oraz warunki jej zmiany z podaniem indeksu lub stopy referencyjnej, o ile ma zastosowanie do pierwotnej stopy oprocentowania kredytu.

Kontynuacja – informacje obowiązkowe w umowie o kredyt konsumencki:

• Rzeczywista Roczna Stopa Oprocentowania (RRSO) oraz całkowita kwota do zapłaty przez konsumenta ustalonej w dniu zawarcia umowy o kredyt konsumencki wraz z podaniem wszystkich założeń przyjętych do jej obliczenia,
• zasady i terminy spłaty kredytu, w szczególności kolejności zaliczania rat kredytu konsumenckiego na poczet należności kredytodawcy, w tym informacja o prawie otrzymania bezpłatnego harmonogramu spłaty,
• wszystkie pozostałe koszty, które konsument zobowiązany jest ponieść w związku z umową o kredyt konsumencki, w szczególności opłatach, prowizjach, marżach oraz kosztach usług dodatkowych, jeżeli są znane kredytodawcy, oraz warunkach na jakich koszty te mogą ulec zmianie,
• roczna stopa oprocentowania zadłużenia przeterminowanego, warunkach jej zmiany oraz ewentualnych innych opłatach z tytułu zaległości w spłacie kredytu,
• sposób zabezpieczenia i ubezpieczenia spłaty kredytu, jeżeli umowa je przewiduje,
• termin, sposób i skutki odstąpienia konsumenta od umowy, obowiązku zwrotu przez konsumenta udostępnionego przez kredytodawcę kredytu oraz odsetek w razie odstąpienia od umowy, a także kwocie odsetek należnych w stosunku
  dziennym,
• prawo konsumenta do spłaty kredytu przed terminem,
• prawo kredytodawcy do zastrzeżenia w umowie prowizji za dokonanie spłaty kredytu przed terminem i zasady ustalenia wysokości tej prowizji.

Zabezpieczenia umowy o kredyt

Zabezpieczenia umowy o kredyt konsumencki są kluczowym elementem, który chroni zarówno kredytodawcę, jak i kredytobiorcę. W umowie kredytowej zawsze powinny być jasno określone konkretne zabezpieczenia.

Kredytodawca może wymagać od konsumenta wystawienia weksla lub czeku jako formy zabezpieczenia. Ważne jest, aby taki dokument zawierał klauzulę „nie na zlecenie” lub inną równoznaczną, taką jak:

• bez indosu,
• zakaz indosowania,
• rekta weksel.

Klauzula ta chroni konsumenta przed przeniesieniem praw z weksla na inną osobę, co mogłoby prowadzić do nieprzewidzianych konsekwencji prawnych.

Konsument powinien zawsze dokładnie przeczytać weksel lub czek przed podpisaniem i w razie wątpliwości zasięgnąć porady prawnej. Po całkowitej spłacie kredytu, weksel powinien być niezwłocznie zwrócony konsumentowi.

Nie wolno zgadzać się na inne postanowienia umowne w tej kwestii, ponieważ weksel jest papierem wartościowym, który wyraża bezwarunkowe zobowiązanie zapłaty określonej sumy pieniędzy przez dłużnika.

Weksel umożliwia wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym, które jest prowadzone bez rozprawy sądowej. Jednak skuteczne zgłoszenie zarzutu przez konsumenta może spowodować przeprowadzenie rozprawy.

Odstąpienie od umowy

Ustawa umożliwia odstąpienie od umowy w terminie 14 dni od daty jej podpisania bez podawania przyczyny. Kredytobiorca musi doręczyć na adres wskazany przez kredytodawcę lub pośrednika kredytowego pisemne oświadczenie o odstąpieniu od umowy kredytowej.

Termin zostaje zachowany, jeżeli kredytobiorca wyśle oświadczenia przed jego upływem (najlepiej listem poleconym).

Jeżeli kredyt został już wypłacony konsumentowi, poza oświadczeniem, jest on zobowiązany niezwłocznie zwrócić również całą kwotę kredytu wraz z odsetkami od dnia wypłaty kredytu do dnia jego spłaty, nie później jednak niż w terminie 30 dni od dnia złożenia oświadczenia.

Czy można odstąpić od umowy o kredyt zawartej na podstawie innej umowy? Od umowy kredytu wiązanego, można odstąpić, ale umowa sprzedaży pozostaje w mocy i sprzedającemu przysługuje roszczenie o zapłatę ceny.

Wcześniejsza spłata kredytu

Wcześniejsza spłata kredytu konsumenckiego to prawo, które daje kredytobiorcom znaczną elastyczność w zarządzaniu swoimi zobowiązaniami finansowymi. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, konsument może w dowolnym momencie spłacić całość lub część kredytu przed ustalonym w umowie terminem.

Kluczową korzyścią wcześniejszej spłaty jest możliwość odzyskania części poniesionych kosztów. Dotyczy to jednak wyłącznie opłat związanych z okresem, o który skrócono czas trwania umowy.

Warto pamiętać, że w niektórych przypadkach kredytodawca może naliczyć prowizję za wcześniejszą spłatę. Jej wysokość jest jednak ściśle regulowana i zależy od kilku czynników, w tym od pozostałego okresu kredytowania i kwoty spłacanego kredytu.

Prowizja może zostać naliczona tylko wtedy, gdy spłata następuje w okresie stałego oprocentowania kredytu, a kwota spłacana w ciągu roku przekracza trzykrotność przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw¹.

Jej maksymalna wysokość jest ograniczona i nie może przekraczać:

• 1 procenta spłacanej części kredytu, jeżeli okres między datą wcześniejszej spłaty kredytu a przewidzianym w umowie terminem spłaty całego zobowiązania przekracza 1 rok,
• 0,5 procenta spłacanej części kredytu, jeżeli okres między datą wcześniejszej spłaty kredytu a przewidzianym w umowie terminem spłaty całego zobowiązania nie przekracza jednego roku.

Jednocześnie prowizja nie może być wyższa niż:

• wysokość odsetek, które konsument byłby zobowiązany zapłacić w okresie między spłatą kredytu przed terminem, a przewidzianym w umowie terminem jej zakończenia,
• bezpośrednie koszty kredytodawcy związane z tą spłatą.

Po dokonaniu wcześniejszej spłaty, kredytodawca ma obowiązek rozliczyć się z konsumentem w ciągu 14 dni. Ta regulacja zapewnia szybkie i przejrzyste zakończenie zobowiązania, co jest korzystne dla obu stron umowy kredytowej.

Umowa o kredyt konsumencki niedozwolne zapisy

W umowie o kredyt konsumencki nie wolno zamieszczać zwrotów obcojęzycznych:

• per annum (rocznie),
• per diem (dziennie),
• continuous credit account (linia kredytowa),
• amortization schedule (harmonogram spłat).

Nie wolno zamieszczać zwrotów stanowiących język specjalistyczny:

• kredyt rewolwingowy (kredyt odnawialny),
• stopa bazowa,
• kredyt balonowy.

Nie wolno stosować odesłań pomiędzy poszczególnymi klauzulami umowy, tj. stosować zwrotów o treści „…, o którym mowa w paragrafie X niniejszej umowy…”.

Pomimo powyższych zastrzeżeń, niejednoznaczne postanowienia umowy o kredyt konsumencki nie mogą być interpretowane na korzyść jednej ze stron umowy. W polskim prawie przyjęta została zasada, że klauzule niejasno sformułowane tłumaczy się na korzyść konsumenta.

Kodeks cywilny zawiera dodatkowo szereg klauzul niedozwolonych, które nie powinny znajdować się w umowach konsumenckich.

Źródła i przypisy:
Ustawa z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20111260715.
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19640160093.
¹ Ogłaszane jest przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”). Przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw, bez wypłat z zysku, w I kwartale w 2024 r. wynosiło 8076,79 zł. https://stat.gov.pl/sygnalne/komunikaty-i-obwieszczenia/lista-komunikatow-i-obwieszczen/obwieszczenie-w-sprawie-przecietnego-miesiecznego-wynagrodzenia-w-sektorze-przedsiebiorstw-bez-wyplat-nagrod-z-zysku-w-pierwszym-kwartale-2024-roku,59,42.html.