2024-03-16 – ostatnia aktualizacja
Pozabankowa pożyczka przez internet
Pożyczki pozabankowe na raty.
Zdaniem PZWIP po wejściu w życie ustawy, zakończy działalność wiele podmiotów działających w sektorze instytucji pożyczkowych.
W pierwszej części przedstawiono rozwinięcie wraz z uzasadnieniem skutków regulacji poprzez analizę ekonomiczno-gospodarczą wprowadzanej zmiany (tzw. impact assessment).
W części drugiej przedstawiono model kosztowy typowej firmy pożyczkowej działającej w internecie, po wprowadzeniu nowych uregulowań.
- ANALIZA EKONOMICZNA I GOSPODARCZA SKUTKÓW OBNIŻENIA MAKSYMALNEGO NIEODSETKOWEGO KOSZTU KREDYTU KONSUMENCKIEGO DO 10% + 10%
Wpływ obniżenia limitu na PODAŻ pożyczek oferowanych przez firmy pożyczkowe
Po wprowadzenie limitu na poziomie zaproponowanym przez Ministerstwo Sprawiedliwości z bardzo dużym prawdopodobieństwem żadna z firm pożyczkowych, również tych, które działają przez internet, nie będzie w stanie zapewnić sobie rentowności. W konsekwencji z rynku całkowicie znikną oferty pożyczek na niskie kwoty i krótki termin. Część przedsiębiorstw może podjąć próby obejścia limitu przez skomplikowane konstrukcje prawne, działalność transgraniczną lub ucieczkę do szarej strefy. Lukę podażową zastąpi nowy kapitał o niewiadomym pochodzeniu, który stworzy podziemie pożyczkowe, co bezpośrednio wpłynie na wzrost przestępczości.
Wpływ obniżenia limitu na POPYT pożyczek oferowanych przez firmy pożyczkowe:
Obecnie liczbę potencjalnych klientów firm pożyczkowych szacuje się na ok. 3 mln osób. Społeczeństwo polskie cechuje wysoki popyt na kredyty konsumpcyjne, który wywołany jest przez wciąż stosunkowo niski poziom dochodów i relatywnie niewielkie zasoby majątkowe w porównaniu do obywateli państw Europy Zachodniej. Większość pożyczek przeznaczana jest na zakup sprzętu RTV, usługi i dobra o charakterze kulturalno-rozrywkowym oraz regulowanie bieżących zobowiązań wynikających np. ze zdarzeń losowych (bardzo wysoki rachunek za gaz, naprawa uszkodzonego samochodu, etc.).
Instytucje pożyczkowe poprawiają krótkoterminową płynność finansową gospodarstw domowych, które w danym momencie mogą mieć utrudniony dostęp do kredytu bankowego, np. pogorszenie zdolności kredytowej wynikającej z nieregularnych dochodów (np. praca freelancerów). Często zapewniają finansowanie pomostowe pomiędzy otrzymaniem wypłaty a koniecznością uregulowania płatności np. rat bankowych. W przypadku znacznego ograniczenia oferty, popyt nie ulegnie osłabieniu, gdyż nie zostaną wyeliminowane podstawowe czynniki kreujące potrzeby pożyczkowe Polaków tzn. niższe od przeciętnej unijnej i często nieregularne dochody, duże nienasycenie dobrami materialnymi, stałe i nieelastyczne koszty. Do tego dochodzi niska skłonność do oszczędzania, która jest wypadkową wymienionych wcześniej czynników i niskiego poziomu edukacji finansowej.
Wpływ obniżenia limitu na konkurencję i konsumenta w sektorze Consumer Finance
Spadek konkurencji, zubożenie oferty, wzrost cen w sektorze bankowym.
Sektor pożyczek pozabankowych internetowych cechuje duża konkurencja. Obecnie konsument może wybierać pośród kilkudziesięciu serwisów pożyczkowych i kilkudziesięciu dostawców pożyczek naziemnych, z których znaczna część uwzględniana jest w wyspecjalizowanych porównywarkach internetowych filtrujących pożyczki zarówno pod kątem ceny, długości trwania umowy i innych warunków. Klient ma pełną możliwość zapoznania się z ofertą szerokiej gamy produktów i wyboru tego, który mu najbardziej odpowiada. Po wprowadzeniu restrykcyjnego limitu z rynku wycofane zostaną oferty pożyczek, co w konsekwencji negatywnie wpłynie na konkurencję – tym samym również pogorszy sytuację konsumenta. Zubożenie oferty obniży presję konkurencyjną i doprowadzi do zmniejszenia presji cenowej, a pośrednio do wzrostu i spłaszczenia cen w sektorze bankowym na poziomie górnej granicy kosztów.
Wpływ obniżenia limitu na rynek pracy
Wprowadzenie przepisów w życie, to utrata pracy osób zatrudnionych i współpracujących z sektorem Instytucji Pożyczkowych, liczących obecnie ok. 40 tys. osób. Wprowadzenie limitów w kształcie zaproponowanym przez Ministerstwo Sprawiedliwości spowoduje konieczność zakończenia działalności, a to wymusi zwolnienia grupowe wśród pracowników Instytucji Pożyczkowych i ich kooperantów.
Wśród klientów firm pożyczkowych znajdują się także drobni przedsiębiorcy, którzy nader często w obrocie gospodarczym borykają się z problemem zatorów płatniczych. Szybkie pożyczki w wielu sytuacjach zaciągane są w celu dofinansowania funduszu płac dla pracowników tychże przedsiębiorstw. Po otrzymaniu zapłaty za zaległe faktury, większość natychmiast reguluje swoje zobowiązanie wobec Instytucji Pożyczkowych. Po wprowadzeniu limitów, takie operacje będą niemożliwe, a to może zwiększyć ryzyko opóźnienia wypłat dla niektórych osób pozostających w stosunku pracy wobec drobnych mikroprzedsiębiorców.
Wpływ obniżenia limitu na sektor finansów publicznych
Straty dochodów budżetu państwa, jak prognozuje PZIP może wynieść nawet i 2200 mln zł rocznie. Instytucje pożyczkowe są podatnikiem podatku dochodowego, VAT-u, składek do ZUS-u odprowadzanych za pracowników, a także podatku bankowego oraz składek na Rzecznika Finansowego, docelowo poniosą również koszty nadzoru Komisji Nadzoru Finansowego.
Instytucje pożyczkowe w odróżnieniu od banków i SKOK-ów nie mogą utraconych pożyczek zaliczyć w koszty uzyskania przychodów. Łączna wartość składek do ZUS-u oraz podatku należnego CIT zapłaconego przez Instytucje Pożyczkowe szacowana jest na 1 mld zł rocznie.
Poza tym firmy pożyczkowe są dostawcą kapitału i płynności na rynek konsumencki. Pożyczki przeznaczane są na bieżącą konsumpcję towarów i usług objętych podstawową stawką VAT – 23%. Zmniejszenie podaży pożyczek automatycznie wpłynie na dostępność finansowania tego rodzaju zakupów.
Efektem może być spadek wpływów z tytułu podatku VAT z tzw. konsumpcji bieżącej o kolejny 1 mld zł. Ograniczenie w dostępie do finansowania odbije się także na dochodach tych przedsiębiorców, których klientami byli pożyczkobiorcy – w tym wypadku szacujemy spadek dochodów do budżetu państwa o ok. 200 mln zł. Do tego należy doliczyć niespodziewany wzrost zapasów i kosztów magazynowych, które do czasu renegocjacji umów z łańcuchem dostawców negatywnie odbiją się na bilansie przedsiębiorstw. Innymi słowy, ograniczenie limitu kosztów w kredycie konsumenckim pośrednio niekorzystnie wpłynie na odczyty podstawowych wskaźników gospodarczych – dynamice konsumpcji, inwestycji a także PKB i realnie obniży dochody budżetu państwa o 2,2 mld zł rocznie.
Wpływ obniżenia limitu na rynek obligacji
Krach na rynku obligacji i dotkliwe straty dla inwestorów indywidualnych i instytucjonalnych.
Wartość obligacji emitowanych przez firmy pożyczkowe w 2016 roku wyniosła ok. 538 mln zł – z tego ok. 80% wartości emisji kierowane jest do inwestorów instytucjonalnych. Sukcesy emisji zależą od m.in. cash flow spółki, marki, wysokości oprocentowania. Ponadto istotne znaczenie ma grupa docelowa emisji, czy jest ona skierowana do klientów instytucjonalnych (w zasadzie tylko wyższe kwoty pow. 10 mln zł). Przeciętne oprocentowanie obligacji o terminie zapadalności do 2 lat wynosi ok. 12% w przypadku emisji kierowanej do inwestorów indywidualnych i do 8,5% w przypadku inwestorów instytucjonalnych. Łączne koszty pozyskania finansowania po stronie instytucji pożyczkowej są odpowiednio wyższe, ponieważ wymagają pokrycia kosztów emisyjnych, dodatkowo przeciętnie od 2% do 5%.
Obniżenie limitu maksymalnych kosztów w kształcie zaproponowanym przez resort sprawiedliwości generuje olbrzymie ryzyko niewykupienia kuponów przez Instytucje Pożyczkowe, a to w konsekwencji doprowadzi do strat inwestorów na kwotę ponad 500 mln zł. Tak duża jednorazowa strata wiąże się z dużymi kosztami reputacyjnymi dla polskiego rynku kapitałowego, a tak duży jednorazowy wstrząs finansowy może zachwiać przyszłością rynku obligacji Catalyst należącego do Warszawskiej Giełdy Papierów Wartościowych.
Jednocześnie, w przypadku inwestorów instytucjonalnych, dodatkowe ryzyka związane są z zabezpieczeniami kapitałowymi w sektorze bankowym.
Wpływ obniżenia limitu na sektor FinTech
Sektor FinTech w Polsce wyceniany jest na ok. 1 mld euro. Polski sektor FinTech w znacznym stopniu opiera się na inwestycjach w nowoczesne rozwiązania płatnicze, inwestycyjne, ubezpieczeniowe, analityczne oraz antyfraudowe. Jednym z głównych graczy na tym rynku, obok banków, są instytucje pożyczkowe. Finansowanie inwestycji w zakresie poprawy procesów, zaawansowanego zarządzania danymi, a także tworzenia nowych modeli scoringowych w znacznym stopniu wywołane jest przez silną konkurencję na rynku pożyczkowym, gdzie instytucje pożyczkowe i banki muszą walczyć o klienta nie tylko ceną, ale także funkcjonalnością systemu udzielania pożyczek lub kredytów. Inwestycje w nowoczesne modele scoringowe i antyfraudowe są konieczne do zwiększenia poziomu zabezpieczenia klientów także w zakresie ochrony konsumentów przed tzw. „przekredytowaniem”.
Wzajemna konkurencja kreowana przez instytucje pożyczkowe i sektor bankowy wymusza ciągłe inwestycje w poprawę jakości usług, które w możliwie najwyższym stopniu prowadzą do większego zadowolenia klienta. Wprowadzenie nowych restrykcyjnych limitów, co prawdopodobnie doprowadzi do zamknięcia działalności wszystkich instytucji pożyczkowych i zmniejszy konkurencję na rynku finansowym, przełoży się na większą awersję do inwestycji w sektor FinTech, który w znakomitym stopniu zdominowany jest przez polskie firmy informatyczne. Ich odpływ na zachodnie rynki wiąże się z dużym ryzykiem postępującego „drenażu mózgów”, czyli odpływu najzdolniejszych ekspertów do pracy na rynkach zagranicznych. Równocześnie spadek inwestycji w sektor FinTech, będący konsekwencją mniejszej konkurencji, doprowadzi do zmniejszenia ekspansji zagranicznej polskich przedsiębiorstw, jednocześnie otwierając pole do importu rozwiązań z państw z mniej restrykcyjnymi regulacjami.
2. ANALIZA KOSZTU PROWADZENIA DZIAŁALNOŚCI W FORMIE INTERNETOWEJ INSTYTUCJI POŻYCZKOWEJ
Aktualne, a proponowane regulacje kosztów pożyczki
Aktualnie obowiązujące regulacje, obowiązujące od marca 2016 roku, ustalają, że maksymalny koszt kredytu nie może przekroczyć 25% kwoty kredytu plus 30% kwoty za każdy rok trwania umowy. Całkowita suma kosztów nie może przekroczyć 100% pożyczanej kwoty.
Ministerstwo Sprawiedliwości proponuje obniżenie wskaźników określających maksymalną wysokość opłat i prowizji. Zmiany zaproponowane przez Ministerstwo Sprawiedliwości obniżają limit do nie więcej niż 10% kwoty kredytu plus 10% kwoty za każdy rok trwania umowy. Z kolei całkowita suma kosztów nie może przekroczyć 75% pożyczanej kwoty.
Koszt pozaodsetkowy, a zysk firmy pożyczkowej
Analizując wypowiedzi publiczne przedstawicieli Projektodawcy odnosimy wrażenie, że Projektodawca zakłada, że koszt pozaodsetkowy w całości stanowi zysk firmy pożyczkowej – jest to nieprawda. Opłaty z tytułu odsetek i kosztów pozaodsetkowych stanowią przychód, nie dochód, instytucji pożyczkowej. I to tylko w tym zakresie, w którym pożyczki zostaną zwrócone. Każda niespłacona pożyczka oznacza stratę.
Nieprawdą jest również, że firma pożyczkowa czerpie zyski z pożyczek przeterminowanych. Takie wierzytelności są oprocentowane odsetkami 14% skali w roku, ale przeciętna firma pożyczkowa sprzedaje je już najdalej po 2-miesiącach do firmy windykacyjnej za przeciętnie 10-15% wartości. Oznacza to, że na transakcji realnie traci do 90% zainwestowanych w pożyczkę środków. Jest to działanie konieczne, aby zapewnić firmie pożyczkowej płynność, ponieważ jej działalność polega na udzielaniu pożyczek, a nie zarządzaniu wierzytelnościami – wymaga to zupełnie innych kompetencji.
Główne koszty działalności firmy pożyczkowej
Poniżej zostały zaprezentowane poglądowo, główne koszty działalności firmy pożyczkowej.
Na koszty prowadzenia działalności Instytucji Pożyczkowych składają się koszty stałe i koszty zmienne.
Do kosztów stałych zaliczane są:
- wydatki na wynagrodzenia pracowników,
- opłaty licencyjne za oprogramowanie,
- wynajem powierzchni biurowej,
- koszty obsługi prawnej i księgowej.
Z analiz wynika, że przeciętna firm pożyczkowa działająca w sektorze online zatrudniająca 30 pracowników wydaje na ten cel 2,48 mln zł rocznie.
Do kosztów zmiennych zaliczamy te, które zależą od popytu na dany produkt – rosną lub maleją w zależności od liczby pożyczkobiorców.
Podstawowe koszty zmienne związane są z:
- uzyskaniem dostępu do baz Biur Informacji Gospodarczej, Biura Informacji Kredytowej oraz innych rejestrów, z których korzystanie jest konieczne do prawidłowego badania zdolności kredytowej pożyczkobiorcy.
- koszt pozyskania kapitału.
- działania marketingowe.
Przeciętna Instytucja Pożyczkowa wydaje na ten cel średnio 780 tys. zł rocznie.
Koszt pozyskania kapitału i ryzyko
Koszt pozyskania kapitału i ryzyka związanego z obracaniem nim stanowi główny składnik kosztu prowadzenia biznesu pożyczkowego w dużej skali. Przy założeniu kapitału o wartości 10 mln zł, koszt jego uzyskania od inwestora to przeciętnie 1,4 mln zł rocznie tytułem kuponu od obligacji lub analogicznej formy wynagrodzenia za inwestycję. Straty na kapitale, przy założeniu, że nie zwracana jest co piąta pożyczka, w tym przypadku wyniosą 1,8 mln zł rocznie (2 mln zł kosztu z tytułu niespłaconych pożyczek, 0,2 mln zł przychodu z tytułu sprzedaży wierzytelności do firmy zarządzającej wierzytelnościami).
Wydatki marketingowe
Kolejne koszty zmienne dotyczą wydatków na działania marketingowe, w szczególności na reklamę. Zależą one m.in. od wyboru kanału reklamowego.
Mała firma pożyczkowa wydaje na ten cel co najmniej 800 tys. zł rocznie. Jeżeli Instytucja Pożyczkowa zdecyduje się na reklamę w telewizji o zasięgu ogólnopolskim to koszty reklamy mogą dojść nawet do kilkudziesięciu milionów złotych. Jeżeli alternatywnie firma decyduje się na zakup kontaktu do klienta (leada) od pośrednika, musi na ten cel przeznaczyć przeciętnie 200 zł, a ponieważ 2 z 3 wniosków o pożyczki od nowych klientów są odrzucane z powodu braku zdolności kredytowej, koszt pozyskania jednego nowego klienta od pośrednika wynosi nawet 600 zł.
Podsumowanie
Podsumowując, przeciętne bieżące koszty niewielkiej Instytucji Pożyczkowej działającej wyłącznie w Internecie to 7,5 mln zł rocznie. Aby osiągnąć takie przychody, przy limitach zaproponowanych przez Ministerstwo Sprawiedliwości, spółka musiałaby osiągnąć spłacalność 95% (strata tylko 1 z 20 udzielonych pożyczek, jest to wynik ekstremalnie trudny do osiągnięcia nawet w sektorze bankowym) i posiadać kapitał obrotowy 220 mln zł – nieosiągalny z punktu widzenia branży pożyczkowej, a także nie posiadać innej konkurencji na rynku.
Materiał opracowany na podstawie: „Stanowisko instytucji pożyczkowych wobec projektu ustawy antylichwiarskiej„. Źródło: pzip.pl/aktualnosci/2019/6/26/-stanowisko-instytucji-poyczkowych-wobec-projektu-ustawy-antylichwiarskiej
Polski Związek Instytucji Pożyczkowych (PZIP) to największa organizacja branży pożyczkowej w Polsce, której tradycje sięgają 2013 r. Założycielami Związku są polscy i europejscy liderzy rynku konsumenckich mikropożyczek elektronicznych i zarazem przedstawiciele sektora FinTech, których działalność gospodarczą reguluje ustawa o kredycie konsumenckim. W skład Organizacji wchodzą pracodawcy o wysokiej reputacji, którzy stosują zasady odpowiedzialnego pożyczania w praktyce. Członkowie zobowiązani są prowadzić działalność w sposób etyczny, z poszanowaniem interesu swoich klientów i zasad uczciwej konkurencji. Misją Związku jest dążenie, aby te wartości stały się standardem na całym rynku.