7 rejestrów dłużników, o których musisz wiedzieć, czyli jak sprawdzić, gdzie banki sprawdzają Twoją wiarygodność finansową?

Redakcja: Marek Kamiński. 2024-06-07 – ostatnia aktualizacja. Wiarygodne źródło informacji Artykuły w serwisie KredytyPorownywarka.pl są starannie opracowywane przez doświadczonych autorów, bazując na wiarygodnych źródłach. Wykorzystujemy dane z renomowanych raportów branżowych, analiz rynkowych oraz opinii ekspertów finansowych. Nasze publikacje mają charakter informacyjny i edukacyjny, nie są poradami inwestycyjnymi ani rekomendacjami finansowymi. Dążymy do dostarczania czytelnikom rzetelnej wiedzy, pomagającej w podejmowaniu świadomych decyzji finansowych..

W rzeczywistości istnieje jednak wiele innych rejestrów, z których banki, operatorzy telekomunikacyjni i inne podmioty mogą czerpać informacje o naszej sytuacji finansowej. I to są rejestry, w których gromadzone są informacje dotyczące niespłaconych zobowiązaniach, np. mandatów, abonamentów, opłat za media. Warto zdawać sobie sprawę, że jeżeli informacje o naszym zadłużeniu się tam znajdują, to w zasadzie uniemożliwią uzyskanie kredytu, pożyczki lub innej usługi wymagającej weryfikacji zdolności kredytowej.

Czym jest rejestr dłużników?

Dbałość o terminowe regulowanie zobowiązań, nie tylko kredytowych, jest kluczowa dla zachowania pozytywnej wiarygodności kredytowej. W sytuacji wystąpienia opóźnień w spłacie rat lub nieopłaconych należności, informacje na ten temat mogą trafić do specjalnych baz danych, zwanych rejestrami dłużników. Tego rodzaju rejestry prowadzone są przez wyspecjalizowane instytucje, które gromadzą dane, zarówno o osobach fizycznych, jak i prawnych, mających niespłacone zobowiązania finansowe.

W Polsce funkcjonuje kilka odrębnych rejestrów dłużników, z których korzystają instytucje finansowe – banki firmy pożyczkowe, firmy telekomunikacyjne, leasingowe oraz inne podmioty weryfikujące zdolność kredytową swoich klientów.
Najpopularniejsze z nich to:

• Biuro Informacji Kredytowej (BIK),
• Biuro Informacji Gospodarczej (BIG InfoMonitor),
• Europejski Rejestr Informacji Finansowej (ERIF),
• Krajowy Rejestr Długów (KRD).

Dodatkowo można jeszcze wymienić: Krajowy Rejestr Zadłużonych oraz Rejestr Należności Publicznoprawnych.

Mało osób wie o tym, ze banki mają również swój własny międzybankowy rejestr dłużników – System Bankowy Rejestr.

Jak widać, tych rejestrów jest bardzo dużo. Wiedza na temat specyfiki poszczególnych rejestrów dłużników, rodzaju gromadzonych w nich danych oraz okoliczności, w jakich można do nich trafić, jest niezbędna dla świadomego zarządzania swoją wiarygodnością kredytową.

BIK – rejestr zadłużonych w bankach

Biuro Informacji Kredytowej (BIK) zostało utworzone w 1997 r. przez banki i Związek Banków Polskich na podstawie art. 105 ust. 4 Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo Bankowe¹.

BIK jest największą w Polsce bazą danych, w której zgromadzone są informacje o historii kredytowej klientów indywidualnych oraz przedsiębiorców dosłownie z całego rynku kredytowego. Obejmuje swoim zakresem zarówno banki, jak i SKOK-i oraz firmy pożyczkowe.

W rejestrze BIK znajdują się zarówno dane pozytywne, dotyczące zobowiązań spłacanych terminowo, jak i negatywne, związane z opóźnieniami lub zaległościami w spłacie zobowiązań kredytowych.

BIK ma prawo do przetwarzania informacji stanowiących tajemnicę bankową w celu wsparcia instytucji finansowych w ocenie zdolności kredytowej ich klientów.

Ważna informacja jest taka, że BIK nie decyduje samodzielnie o przyznaniu kredytu bądź pożyczki. Jego rola ogranicza się wyłącznie do udostępnienia informacji w raporcie o dotychczasowej historii kredytowej wnioskodawcy. Ostateczna decyzja o udzieleniu finansowania spoczywa na instytucji finansowej, która dokonuje oceny ryzyka na podstawie dwóch elementów:

• wiarygodności kredytowej, wspomaganej raportem z BIK,
• zdolności kredytowej.

Niewielkie opóźnienia w płatnościach rat nie powinny stanowić problemu, podobnie zresztą brak jakichkolwiek wpisów w BIK (zapoznaj się z artykułem na ten temat: Jak otrzymać kredyt bez historii kredytowej?). Natomiast zła historia kredytowa uniemożliwia uzyskania finansowania.

Biuro Informacji Kredytowej przetwarza szeroki zakres danych dotyczących różnych rodzajów zobowiązań, w tym kredytów konsumpcyjnych, mieszkaniowych (hipotecznych), studenckich, odnawialnych, a także kart kredytowych, debetowych oraz limitów debetowych w rachunkach bieżących.

Jak długo dane są przechowywane w BIK?

Jeśli zobowiązanie kredytowe było spłacane terminowo, to wówczas dane są przetwarzane od momentu ich przekazania aż do całkowitej spłaty zobowiązania.

Po spłacie kredytu, aby dane mogły nadal świadczyć o Twojej wiarygodności finansowej, konieczne jest wyrażenie zgody na ich dalsze przetwarzanie. Dzięki temu informacje te mogą zostać wykorzystywane w momencie, kiedy po raz kolejny będziesz ubiegać się o kredyt. Dane będą przetwarzane przez okres wskazany w udzielonej zgodzie.

Natomiast dane mogą być przetwarzane bez zgody klienta przez okres 5 lat, jeśli spełnione są następujące warunki:

1. Zobowiązanie nie było regulowane lub wystąpiło opóźnienie w spłacie powyżej 60 dni.
2. Kredytodawca poinformował kredytobiorcę o zamiarze przetwarzania danych bez jego zgody i minęło 30 dni od tego momentu.

Na mocy ustawy Prawo Bankowe, dane mogą być przetwarzane przez BIK dla celów statystycznych przez okres 12 lat od dnia wygaśnięcia zobowiązania i nie jest wymagana zgoda klientów.

Rejestr Biuro Informacji Gospodarczej (BIG) – InfoMonitor

Biuro Informacji Gospodarczej InfoMonitor SA (BIG InfoMonitor) stanowi część Grupy BIK i jest wyspecjalizowaną instytucją gromadzącą dane dotyczące zobowiązań finansowych, wykraczających poza sektor bankowy. Do bazy tej trafiają zarówno informacje:

• negatywne o opóźnieniach w płatnościach przekraczających 30 dni,
• pozytywne o terminowym regulowaniu należności.

W BIG InfoMonitor zbierane są dane na temat:

• spłaty rachunków za usługi telekomunikacyjne,
• media,
• alimenty,
• zobowiązań objętych procesem windykacyjnym,
• kontraktów między podmiotami gospodarczymi.

Dostęp do tych informacji pozwala ograniczyć ryzyko finansowe związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, weryfikując wiarygodność płatniczą klientów i kontrahentów.

BIG InfoMonitor zapewnia dostęp do baz danych BIK oraz Związku Banków Polskich.

Rejestr Dłużników ERIF

ERIF Biuro Informacji Gospodarczej SA pełni rolę pośrednika w udostępnianiu informacji gospodarczych dotyczących zobowiązań finansowych podmiotów gospodarczych. W zakresie działalności tej instytucji znajduje się gromadzenie, przechowywanie oraz ujawnianie danych zarówno tych negatywnych, związanych z opóźnieniami lub zaniechaniem spłaty zobowiązań, jak i pozytywnych, potwierdzających terminową regulację należności.

Funkcjonowanie ERIF regulowane jest przepisami Ustawy o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych² oraz Regulaminem Zarządzania Danymi zatwierdzonym przez Ministra Rozwoju.

Jak podaje ERIF na swojej stronie internetowej (https://erif.pl/o-nas/), nadrzędnym celem prowadzonej działalności jest budowanie zaufania i odpowiedzialności pomiędzy uczestnikami rynku, wzmacniając bezpieczeństwo zawieranych przez nie transakcji finansowych.

Dzięki podejmowanym działaniom, biuro informacji stanowi cenne źródło danych dla przedsiębiorców, pozwalające na weryfikację wiarygodności płatniczej potencjalnych kontrahentów, minimalizując w ten sposób ryzyko związane z zawieraniem transakcji handlowych.

Krajowy Rejestr Długów

Krajowy Rejestr Długów(KRD https://krd.pl/) to kolejny już podmiot w naszym zestawieniu, który przechowuje, przetwarza i udostępniania dane o kondycji finansowej konsumentów i firm.

Obecnie stanowi największą w Polsce platformę wymiany informacji gospodarczej. Oferuje kompleksowe narzędzia dla firm, umożliwiające zwiększenie bezpieczeństwa płynności finansowej i zapewniające dostęp do szerokiej wiedzy na temat sytuacji innych podmiotów gospodarczych, takich jak potencjalni klienci, stali kontrahenci czy dłużnicy opóźniający się z zapłatą.

Warto podkreślić, że dane do KRD nie trafiają w sposób automatyczny. To wierzyciele i firmy windykacyjne zgłaszają tam swoich dłużników, ale wcześniej muszą się zarejestrować na platformie. Wpis dłużnika do rejestru może stanowić skuteczny środek nacisku, zwiększający szanse na odzyskanie należności, ponieważ uniemożliwi to dłużnikowi np. zaciągnięcie kredytu, ale i sygnalizuje kontrahentom problem z terminową regulacją zobowiązań.

Aby dane dłużnika osoby fizycznej mogły znaleźć się w bazie KRD, muszą zostać spełnione określone przesłanki, takie jak:

• opóźnione musi powstać w ramach konkretnego stosunku prawnego,
• kwota zaległości wynosi minimum 200 zł,
• wierzyciel wysłał pismo do dłużnika z wezwaniem do zapłaty z informacją o wpisaniu do rejestru dłużników w razie nieuregulowania zadłużenia,
• od wezwania do dnia wpisania do bazy minęło 30 dni od wezwania oraz posiadanie podstawy prawnej zobowiązania.

W przypadku zaległości firm minimalne kwota zaległości to 500 zł, a opóźnienie musi trwać minimum 60 dni.

KRD umożliwia również sprawdzenie sytuacji finansowej dowolnej firmy działającej w Polsce. Dzięki tej funkcjonalności przedsiębiorcy mogą zweryfikować potencjalnych kontrahentów przed nawiązaniem współpracy lub uzyskać informacje na temat podmiotów, które zaczynają spóźniać się z regulowaniem należności.

Krajowe Biuro Informacji Gospodarczej SA (KBIG)

Pochodzące z 2003 roku Krajowe Biuro Informacji Gospodarczej (KBIG) (https://portal.kbig.pl) przeszło przez lata szereg transformacji własnościowych. Po przejęciu przez międzynarodową grupę Deltavista, a następnie CRIF, nastąpiła zmiana nazwy podmiotu.

Głównym filarem działalności KBIG była realizacja zadań określonych w ustawie z dnia 9 kwietnia 2010 r. o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych. Obejmują one przyjmowanie, przechowywanie oraz udostępnianie informacji na potrzeby uczestników obrotu gospodarczego.

Krajowy Rejestr Zadłużonych (KRZ)

Głównym celem utworzenia Krajowego Rejestru Zadłużonychsup>3 było stworzenie korzystnych warunków, które umożliwiłyby podmiotom gospodarczym wyjście z trudnej sytuacji finansowej.

Krajowy Rejestr Zadłużonych (KRZ) jest jawnym rejestrem prowadzonym przez Ministra Sprawiedliwości, w którym ujawniane są dane dotyczące podmiotów objętych postępowaniami restrukturyzacyjnymi, upadłościowymi, a także tych, wobec których toczyły się bezskuteczne egzekucje sądowe lub administracyjne.

Rejestr obejmuje dodatkowo informacje o osobach fizycznych zalegających ze spłatą świadczeń alimentacyjnych lub należności budżetowych z tytułu wypłaconych zaliczek alimentacyjnych przez okres dłuższy niż 3 miesiące.

KRZ gromadzi dane osób fizycznych, osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, ale wyposażonych w zdolność prawną, względem których prowadzone były lub są wspomniane wyżej postępowania. Podstawę prawną funkcjonowania rejestru stanowi Ustawa o Krajowym Rejestrze Zadłużonych z dnia 6 grudnia 2018 r.⁴

Rejestr ma za zadanie wspierać procesy restrukturyzacyjne przedsiębiorstw dłużników, zapobiegając ich likwidacji, zachowując miejsca pracy oraz umożliwiając ciągłość realizacji podpisanych kontraktów.

Rejestr Należności Publicznoprawnych

Rejestr Należności Publicznoprawnych (RNP)⁵ to ewidencja dłużników zalegających z zapłatą należności pieniężnych podlegających egzekucji administracyjnej, których wierzycielami są naczelnicy urzędów skarbowych lub jednostki samorządu terytorialnego. Podstawę funkcjonowania RNP stanowią rozporządzenia Ministra Finansów, które weszły w życie 13 czerwca 2018 roku⁶.

Głównym celem RNP jest poszerzenie dostępności danych dotyczących dłużników o informacje kluczowe dla oceny ich wiarygodności płatniczej i stanu wypłacalności, takie jak zaległości o charakterze publicznoprawnym – zobowiązania podatkowe, kary administracyjne, należności celne czy grzywny. Dostęp do RNP wspiera przedsiębiorców w unikaniu zawierania kontraktów z nierzetelnymi partnerami i dodatkowo przyczynia się do przeciwdziałania oszustwom.

Dane do RNP wprowadzane są przez wierzycieli, czyli naczelników urzędów skarbowych lub jednostki samorządu terytorialnego. Obejmują one informacje dotyczące zobowiązanych będących osobami fizycznymi, przedsiębiorcami, osobami prawnymi, jednostkami organizacyjnymi nieposiadającymi osobowości prawnej oraz nierezydentami w rozumieniu przepisów Prawa dewizowego.

Podstawą ujawnienia danych o należnościach publicznoprawnych danego dłużnika w RNP jest istnienie w obrocie prawnym podstawy do wystawienia tytułu wykonawczego, wynikającej z różnych dokumentów, decyzji, orzeczeń lub bezpośrednio z przepisów prawa. Informacje te podlegają upublicznieniu, gdy łączna kwota zaległości wraz z odsetkami wynosi co najmniej 5 tysięcy zł.

Dostęp do danych zgromadzonych w Rejestrze Należności Publicznoprawnych posiadają zobowiązani (dłużnicy), wierzyciele, podmioty zainteresowane oraz podmioty uprawnione na mocy odpowiednich regulacji prawnych.

Wewnętrzny system banków – System Bankowy Rejestr

System Bankowy Rejestr (SBR)⁷ to baza danych prowadzona przez Związek Banków Polskich (ZBP), w której ewidencjonowane i wymieniane są informacje na temat nierzetelnych klientów instytucji finansowych. Dostęp do SBR posiadają banki, doradcy kredytowi oraz klienci indywidualni.

Obecność danych podmiotu w tym rejestrze może znacząco utrudnić pozyskanie kredytu, gdyż sygnalizuje problem z terminową obsługą zobowiązań finansowych. Zarówno konsumenci, jak i firmy mogą zostać wpisani do SBR, na przykład w przypadku opóźnienia w spłacie kredytu gotówkowego, hipotecznego czy nawet niewielkiej pożyczki gotówkowej.

Decyzja o umieszczeniu wpisu w bazie należy do banku i wymaga spełnienia określonych warunków:

• opóźnienie w regulowaniu zadłużenia powinno przekraczać 60 dni,
• całkowita kwota zaległości nie może być niższa niż 200 zł dla klientów indywidualnych i 500 zł dla firm.

System ten stanowi więc swego rodzaju „czarną listę” nierzetelnych kredytobiorców w sektorze bankowym. Nie gromadzi bowiem informacji o terminowo regulowanych zobowiązaniach. Dane mogą być przetwarzać dane bez zgody klientów przez okres 5 lat od momentu zamknięciu konta.

Dostęp do Systemu Bankowego Rejestru umożliwia instytucjom finansowym weryfikację historii kredytowej potencjalnych klientów oraz identyfikację podmiotów, które w przeszłości miały problemy z obsługą zadłużenia, co pozwala na ograniczenie ryzyka związanego z udzielaniem finansowania.

Podsumowanie: Biura Informacji Gospodarczej

Działalność biur informacji gospodarczej w Polsce regulowana jest przepisami ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 r. o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych. Na mocy tych regulacji na rynku funkcjonuje kilka prywatnych podmiotów, których wykaz zamieszczany jest na stronie ministerstwa: https://www.gov.pl/web/rozwoj-technologia/wykaz-biur-wykonujacych-dzialalnosc-gospodarcza.

Zgodnie z ustawowymi wytycznymi, to wierzyciele przekazują do biur informacje gospodarcze dotyczące swoich dłużników, ponosząc jednocześnie odpowiedzialność karną za prawdziwość udostępnianych danych. Wierzyciele zobligowani są również do spełnienia określonych w przepisach warunków umożliwiających przekazanie takich informacji.

Nadzór nad działalnością biur informacji gospodarczej sprawuje minister właściwy do spraw gospodarki. Celem nadzoru jest zapewnienie zgodności prowadzonej przez biura działalności z regulacjami ustawowymi oraz zatwierdzonym wcześniej regulaminem zarządzania danymi każdego z biur. Regulamin, wcześniej zatwierdzony przez ministra, określa zasady i sposób funkcjonowania danego podmiotu w zakresie gromadzenia, przechowywania i udostępniania informacji gospodarczych.

Źródła i informacje dodatkowe:

Informacja gospodarcza – obejmuje dane dotyczące wierzyciela lub podmiotu, którego dotyczy dane zobowiązanie, oraz kwoty wynikającego z tego zobowiązania finansowego.
¹ Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo Bankowe: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=wdu19971400939.
² Ustawa z dnia 9 kwietnia 2010 r. o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20100810530.
³ https://krz.ms.gov.pl/#!/application/KRZPortalPUB/1.9/KrzPortalPubGui.StronaGlowna?params=JTdCJTdE&itemId=item-0&seq=0.
⁴ Ustawa z dnia 6 grudnia 2018 r. o Krajowym Rejestrze Zadłużonych: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20190000055.
⁵ https://www.zachodniopomorskie.kas.gov.pl/pl/izba-administracji-skarbowej-w-szczecinie/zalatwianie-spraw/rejestr-naleznosci-publicznoprawnych/-/asset_publisher/p8C7/content/baza-wiedzy-o-rnp?redirect=https%3A%2F%2Fwww.zachodniopomorskie.kas.gov.pl%2Fpl%2Fizba-administracji-skarbowej-w-szczecinie%2Fzalatwianie-spraw%2Frejestr-naleznosci-publicznoprawnych%3Fp_p_id%3D101_INSTANCE_p8C7%26p_p_lifecycle%3D0%26p_p_state%3Dnormal%26p_p_mode%3Dview%26p_p_col_id%3Dcolumn-2%26p_p_col_count%3D1.
⁶ Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 4 czerwca 2018 r. w sprawie Rejestru Należności Publicznoprawnych: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20180001124.
⁷ https://www.big.pl/baza-wiedzy/bankowy-rejestr-niesolidnych-klientow-czym-rozni-sie-od-innych-baz-dluznikow.