Czy zmiana stóp procentowych wpływa na wysokość raty kredytowej?

Redakcja: Marek Kamiński. 2024-07-28 – ostatnia aktualizacja. Wiarygodne źródło informacji Artykuły w serwisie KredytyPorownywarka.pl są starannie opracowywane przez doświadczonych autorów, bazując na wiarygodnych źródłach. Wykorzystujemy dane z renomowanych raportów branżowych, analiz rynkowych oraz opinii ekspertów finansowych. Nasze publikacje mają charakter informacyjny i edukacyjny, nie są poradami inwestycyjnymi ani rekomendacjami finansowymi. Dążymy do dostarczania czytelnikom rzetelnej wiedzy, pomagającej w podejmowaniu świadomych decyzji finansowych..

Do października 2021 roku stopy procentowe pozostawały na rekordowo niskich poziomach. Była to bardzo dobra wiadomość dla każdego, kto spłacał zadłużenie. Zdecydowanie gorsza dla posiadaczy obligacji, kont oszczędnościowych i lokat. Taka sytuacja jednak zaczęła się zmieniać w ostatnim kwartale 2021, kiedy RPP trzykrotnie podniosła stopy. Natomiast w IV kwartale 2023 r. była ostatnia zmiana stóp procentowych, kiedy zostały dwukrotnie obniżone. W obecnie trwającym w 2024 nie doczekaliśmy się jeszcze żadnych zmian.

Jak zmiana stóp procentowych wpływa na wysokość Twoich rat kredytowych? O tym w poniższym wpisie.

Każda zmiana stóp procentowych ma swoje konsekwencje w gospodarce, a więc bezpośrednio wpływa również na Twoje domowe finanse.

Czym jest stopa procentowa?

Kupując jakikolwiek produkt w sklepie, np. chleb, owoce czy komputer, musisz zapłacić za niego określoną cenę. Marża naliczona przez sprzedawcę jest jego zyskiem. Dzięki wskaźnikowi, jakim jest cena, zdecydowanie łatwiej jest porównać takie same (lub bardzo podobne) produkty i stwierdzić, który jest tańszy. A jak określić cenę… kredytu lub pożyczki?

Co to jest kredyt konsolidacyjny i kiedy warto jest obniżyć wysokość nowej raty?

W tym przypadku pomaga właśnie stopa procentowa. Jest to inaczej cena, jaką należy zapłacić za pożyczenie pieniędzy (kapitału). Działa to również i w drugą stronę. Jeżeli zakładasz lokatę w banku, czyli oddajesz w depozyt swoje środki, to wówczas bank ustala cenę, którą zapłaci Tobie za powierzone środki.

Kto ustala w wysokość stóp procentowych?

W Polsce, zgodnie z Ustawą z dnia 29.08.1997 r. o Narodowym Banku Polskim (NBP)¹, wysokość stóp procentowych ustalana jest przez Radę Polityki Pieniężnej (RPP). Decyzje podejmowane są na jej posiedzeniach, a następnie podawany jest komunikat do mediów.

Wysokość stóp procentowych w znacznej mierze związane są z wydarzeniami rynkowymi czy poziomem inflacji. Obniżenie lub podwyższenie stóp procentowych, to reagowania na zmiany ekonomiczne.

Jakie są podstawowe stopy procentowe?

Do podstawowych stóp procentowych wyznaczanych przez NBP należą:

• Stopa referencyjna – jest ona minimalną rentownością 7-dniowych bonów pieniężnych emitowanych przez NBP, po jakiej bank centralny organizuje operacje otwartego rynku na rynku międzybankowym. Operacje dotyczą zakupu lub sprzedaży krótkoterminowych papierów wartościowych. Głównym założeniem jest utrzymanie płynność w sektorze bankowym.
• Stopa lombardowa – nie ma nic wspólnego z lombardami. Jest to cena, po której Narodowy Bank udziela bankom komercyjnym (np. Alior Bank, Millennium, Pekao, itp.) pożyczek pod zastaw papierów wartościowych. Zgodnie z obowiązującym prawem, stopa lombardowa jest fundamentem wyznaczenia maksymalnego oprocentowania kredytów i pożyczek.
• Stopa depozytowa – określa oprocentowanie 1-dniowych depozytów, które banki komercyjne składają w NBP. Stopa depozytowa charakteryzuje się najniższym możliwym oprocentowaniem na rynku bankowym.
• Stopa redyskontowa – służy do obliczenia ceny, po której NBP skupuje weksle od banków komercyjnych, które to nabyły od swoich klientów.
• Stopa dyskonta weksli – naliczana jest w chwili przyjęcia przez NBP od banków komercyjnych wcześniej dyskontowanych weksli.

Stopa referencyjna

Stopa referencyjna jest najważniejszą stopą procentową, którą powinni brać pod uwagę kredytobiorcy. Operacje na bonach pieniężnych wpływają na poziom oprocentowania depozytów na rynku międzybankowym, o porównywalnym terminie zapadalności.

Stopa referencyjna wpływa na poziom stopy WIBOR będącej oprocentowaniem, po jakim banki deklarują udzielanie pożyczek innym bankom. Można zatem przyjąć, że jest to cena pieniądza na rynku, określająca średni jego koszt w danym dniu na dany okres.

W przypadku kredytów krótkoterminowych oraz o zmiennym oprocentowaniu banki określają często wysokość odsetek właśnie na podstawie stóp rynkowych.

Ponieważ stawka WIBOR jest stawką rynkową, a nie banku centralnego, dostosowuje się ona w długim okresie do oprocentowania ustalanego przez NBP, jednak w krótkim czasie może się ona od niego różnić (nawet może mieć tendencję do zmiany w przeciwnym kierunku).

Zmiana stóp procentowych, a oprocentowanie kredytów

Dla kredytobiorców zmiana stóp procentowych ma kluczowe znaczenie: obniżka lub wzrost stóp procentowych wpływa bezpośrednio na koszt spłaty zobowiązania (obecnego i przyszłego).

Przyjmując, że oprocentowanie kredytu jest zmienne, to najkorzystniejsza sytuacja jest wówczas, kiedy Rada Polityki Pieniężnej obniża stopy. W takiej sytuacji wysokość miesięcznej raty zmniejszy się. W odwrotnej sytuacji – przy wzroście stóp procentowych – koszt kredytu rośnie, zatem i rata również.

Zanim zdecydujesz się o zaciągnięciu kredytu lub pożyczki należy zwrócić uwagę, czy jest to kredyt ze stałą czy zmienną stopą procentową. W przypadku zmiennej stopy procentowej należy dodatkowo sprawdzić, kiedy następuje przeliczenie raty w przypadku jej zmiany.

Oczywiście na całkowitą cenę kredytu nie wpływa tyko samo oprocentowanie, chociaż przy wysokich kwotach i przy długim czasie spłaty, to ona determinuje największe koszty. Całkowity koszt kredytu (oraz jego RRSO) rośnie wraz z naliczoną prowizją i innymi opłatami związanymi ze spłatą zobowiązania.

Kiedy wzrasta rata kredytu?

Już wiesz, że zmiana stopy procentowej wpływa bezpośrednio na oprocentowanie i ratę kredytu. Kiedy do taka zmiana faktycznie następuje?

Zmiany oprocentowania uzależnione są od zapisów w konkretnej umowie kredytowej. Jeżeli np. kredyt oparty jest na trzymiesięcznej stawce WIBOR (WIBOR 3M), to zmiana tego parametru ma miejsce co trzy miesiące.

Bank aktualizuje wówczas obowiązującą stawkę 4 razy w roku. W przedostatnim dniu roboczym lutego, maja, sierpnia i listopada sprawdza stawkę referencyjną WIBOR 3M. Jeżeli w dniu sprawdzenia stopa referencyjna WIBOR 3M różni się od stawki bazowej obowiązującej w banku, to następuje wówczas jej aktualizacja i obowiązuje przez kolejne trzy miesiące.

Kredytodawca otrzymuje oczywiście nowy harmonogram spłaty.

Zmiana stóp procentowych a rata kredytu w przykładzie

Gospodarka, niczym pory roku, przechodzi przez różne cykle. W przypadku kredytów długoterminowych, zwłaszcza kredytów hipotecznych, te cykle będą się wielokrotnie zmieniać w trakcie spłaty. Oznacza to, że raty kredytów będą podążać za tymi zmianami, raz rosnąc, innym razem malejąc. To naturalne zjawisko, którego nie da się uniknąć, ale można się na nie przygotować.

Wbrew pozorom, czekanie na idealny moment, gdy stopy procentowe osiągną najniższy punkt, może okazać się strategią zawodną. Owszem, niskie stopy oznaczają niższe raty, ale też zwiększają zdolność kredytową, co może skusić do zaciągnięcia wyższego zobowiązania. Paradoksalnie, wzięcie kredytu w okresie stosunkowo wysokich stóp może być korzystne. Dlaczego? Bo przygotowuje nas na scenariusz, w którym raty mogą wzrosnąć. To lekcja, którą boleśnie odrabiają obecnie ci, którzy zadłużyli się w czasach rekordowo niskich stóp.

Dla osób poszukujących stabilności finansowej, banki mają w ofercie kredyty ze zmiennym, stałym i okresowo stałym oprocentowaniu (hipoteczne).

Oprocentowanie stałe chroni przed wzrostem stóp procentowych i tym samym wzrostem rat. Jednak, jak każde zabezpieczenie, ma ono również swoją cenę – oprocentowanie takich kredytów może być początkowo wyższe niż tych o zmiennej stopie.

Wybór między kredytem o zmiennym a stałym oprocentowaniu to nie tylko decyzja finansowa, ale także psychologiczna. Zmienne oprocentowanie to jak jazda na rollercoasterze – możemy liczyć na obniżki rat, kiedy RPP NBP obniża stopy, ale musimy być również przygotowani na podwyżki. Stałe oprocentowanie to z kolei jak spokojniejsza przejażdżka kolejką – mniej ekscytująca, ale za to przewidywalna.

Niezależnie od wybranej opcji, kluczowe jest zrozumienie, że w długoterminowej perspektywie stopy procentowe będą się zmieniać. Przygotowanie się na różne scenariusze, budowanie finansowej poduszki bezpieczeństwa i regularne monitorowanie swojej sytuacji finansowej to najlepsze strategie na radzenie sobie z tymi zmianami.

Przykładowa różnica w ratach i koszcie finansowania przy zmianie oprocentowania z 11% na 13%: kredyt gotówkowy 40 tys złotych.

¹ Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU19971400938