Publikacja: 2021-05-30. Redakcja: Marek Kamiński. 2024-03-18 – ostatnia aktualizacja
Do października 2021 roku stopy procentowe pozostawały na rekordowo niskich poziomach. Była to bardzo dobra wiadomość dla każdego, kto spłacał zadłużenie. Zdecydowanie gorsza dla posiadaczy obligacji, kont oszczędnościowych i lokat. Taka sytuacja jednak zaczęła się zmieniać w ostatnim kwartale 2021, kiedy RPP trzykrotnie podniosła stopy, natomiast w IV kwartale 2023 r. stopy procentowe zostały dwukrotnie obniżone, a w 2024 nie było żadnych zmian. Jak zmiana stóp procentowych wpływa na wysokość Twoich rat kredytowych?
Ponieważ główną tematyką serwisu są kredyty i pożyczki, to przede wszystkim w tym aspekcie zajmiemy się stopami procentowymi. Niemniej jednak warto pamiętać, że tematem powinny zainteresować się nie tylko osoby, które spłacają zobowiązania lub planują złożyć wniosek o kredyt. Każda zmiana stóp procentowych ma swoje konsekwencje w gospodarce, a więc bezpośrednio wpływa również na Twoje domowe finanse.
Czym jest stopa procentowa?
Kupując jakikolwiek produkt w sklepie, np. chleb, owoce czy komputer, musisz zapłacić za niego określoną cenę. Marża naliczona przez sprzedawcę jest jego zyskiem. Dzięki wskaźnikowi, jakim jest cena, zdecydowanie łatwiej jest porównać takie same (lub bardzo podobne) produkty i stwierdzić, który jest tańszy. A jak określić cenę… kredytu lub pożyczki?
Co to jest kredyt konsolidacyjny i kiedy warto jest obniżyć wysokość nowej raty?W tym przypadku pomaga właśnie stopa procentowa. Jest to inaczej cena, jaką należy zapłacić za pożyczenie pieniędzy (kapitału). Działa to również i w drugą stronę. Jeżeli zakładasz lokatę w banku, czyli oddajesz w depozyt swoje środki, to wówczas bank ustala cenę, którą zapłaci Tobie za powierzone środki.
Rozliczenia finansowe występują nie tylko na poziomie klient-bank, ale banki również pożyczają pieniądze pomiędzy sobą. Na tzw. rynku między bankowym zatem także mamy do ustalenia ceny za pożyczony kapitał.
Kto ustala w wysokość stóp procentowych?
W Polsce, zgodnie z ustawą z dnia 29.08.1997 r. o Narodowym Banku Polskim (NBP), wysokość stóp procentowych ustalana jest przez Radę Polityki Pieniężnej (RPP). Decyzje podejmowane są na jej posiedzeniach, a następnie podawany jest komunikat do mediów.
RPP jest organem decyzyjnym Narodowego Banku Polskiego – banku centralnego. W jej skład wchodzi Prezes NBP oraz dziewięciu członków. Powoływani są co 6 lat przez Sejm, Senat oraz Prezydenta.
Wysokość stóp procentowych w znacznej mierze związane są z wydarzeniami rynkowymi czy poziomem inflacji. Obniżenie lub podwyższenie stóp procentowych, to reagowania na zmiany ekonomiczne.
Jakie są podstawowe stopy procentowe?
Do podstawowych stóp procentowych wyznaczanych przez NBP należą:
- Stopa referencyjna – jest ona minimalną rentownością 7-dniowych bonów pieniężnych emitowanych przez NBP, po jakiej bank centralny organizuje operacje otwartego rynku na rynku międzybankowym. Operacje dotyczą zakupu lub sprzedaży krótkoterminowych papierów wartościowych. Głównym założeniem jest utrzymanie płynność w sektorze bankowym.
- Stopa lombardowa – nie ma nic wspólnego z lombardami. Jest to cena, po której Narodowy Bank udziela bankom komercyjnym (np. Alior Bank, Millennium, Pekao, itp.) pożyczek pod zastaw papierów wartościowych. Zgodnie z obowiązującym prawem, stopa lombardowa jest fundamentem wyznaczenia maksymalnego oprocentowania kredytów i pożyczek.
- Stopa depozytowa – określa oprocentowanie 1-dniowych depozytów, które banki komercyjne składają w NBP. Stopa depozytowa charakteryzuje się najniższym możliwym oprocentowaniem na rynku bankowym.
- Stopa redyskontowa – służy do obliczenia ceny, po której NBP skupuje weksle od banków komercyjnych, które to nabyły od swoich klientów.
- Stopa dyskonta weksli – naliczana jest w chwili przyjęcia przez NBP od banków komercyjnych wcześniej dyskontowanych weksli.
Stopa referencyjna jest najważniejszą stopą procentową ustalaną przez NBP. Operacje na bonach pieniężnych wpływają na poziom oprocentowania depozytów na rynku międzybankowym, o porównywalnym terminie zapadalności.
Stopa referencyjna wpływa na poziom stopy WIBOR będącej oprocentowaniem, po jakim banki deklarują udzielanie pożyczek innym bankom. Można zatem przyjąć, że jest to cena pieniądza na rynku, określająca średni jego koszt w danym dniu na dany okres.
W przypadku kredytów krótkoterminowych oraz o zmiennym oprocentowaniu banki określają często wysokość odsetek właśnie na podstawie stóp rynkowych.
Ponieważ stawka WIBOR jest stawką rynkową, a nie banku centralnego, dostosowuje się ona w długim okresie do oprocentowania ustalanego przez NBP, jednak w krótkim czasie może się ona od niego różnić (nawet może mieć tendencję do zmiany w przeciwnym kierunku).
Zmiany stóp procentowych, a oprocentowanie kredytów
Dla kredytobiorców zmiana stóp procentowych ma kluczowe znaczenie: obniżka lub wzrost stóp procentowych wpływa bezpośrednio na koszt spłaty zobowiązania (obecnego i przyszłego).
Przyjmując, że oprocentowanie kredytu jest zmienne, to najkorzystniejsza sytuacja jest wówczas, kiedy Rada Polityki Pieniężnej obniża stopy. W takiej sytuacji wysokość miesięcznej raty zmniejszy się. W odwrotnej sytuacji – przy wzroście stóp procentowych – koszt kredytu rośnie, zatem i rata również.
Im wyższa jest kwota kredytu i dłuższy czas spłaty, to obniżka stóp procentowych pozwala zaoszczędzić na racie kredytowej. Z kolei podwyżka powoduje, że zapłacisz znacznie więcej, niż wynikało z początkowego harmonogramu spłat. Przy długoterminowym kredytowaniu konieczne jest wzięcie tego faktu pod uwagę, ponieważ może mieć bardzo duży wpływ na sytuację domowego budżetu.
Zanim zdecydujesz się o zaciągnięciu kredytu lub pożyczki należy zwrócić uwagę, czy jest to kredyt ze stałą czy zmienną stopą procentową. W przypadku zmiennej stopy procentowej należy dodatkowo sprawdzić, kiedy następuje przeliczenie raty w przypadku jej zmiany.
Oczywiście na całkowitą cenę kredytu nie wpływa tyko samo oprocentowanie, chociaż przy wysokich kwotach i przy długim czasie spłaty, to ona determinuje największe koszty. Całkowity koszt kredytu (oraz jego RRSO) rośnie wraz z naliczoną prowizją i innymi opłatami związanymi ze spłatą zobowiązania.
Kiedy wzrasta rata kredytu?
Już wiesz, że zmiana stopy procentowej wpływa bezpośrednio na oprocentowanie i ratę kredytu. Kiedy do taka zmiana faktycznie następuje?
Zmiany oprocentowania uzależnione są od zapisów w konkretnej umowie kredytowej. Jeżeli np. kredyt oparty jest na trzymiesięcznej stawce WIBOR (WIBOR 3M), to zmiana tego parametru ma miejsce co trzy miesiące.
Bank aktualizuje wówczas obowiązującą stawkę 4 razy w roku. W przedostatnim dniu roboczym lutego, maja, sierpnia i listopada sprawdza stawkę referencyjną WIBOR 3M. Jeżeli w dniu sprawdzenia stopa referencyjna WIBOR 3M różni się od stawki bazowej obowiązującej w banku, to następuje wówczas jej aktualizacja i obowiązuje przez kolejne trzy miesiące.
Kredytodawca otrzymuje oczywiście nowy harmonogram spłaty.
Zmiana stóp procentowych nie wpływa na oprocentowanie i ratę kredytu w przypadku kredytów ze stałym oprocentowaniem.